Jak przygotować dziecko na pojawienie się rodzeństwa?

Rodzice zwykle sporo uwagi poświęcają temu, jak przygotować dziecko na pojawienie się rodzeństwa. Słusznie, bo warto zadbać o dobry początek relacji między starszym i młodszym dzieckiem. Ale prawdziwe wyzwania pojawiają się dopiero wtedy, gdy na świecie jest już najmłodszy członek rodziny. Zazdrość o młodsze rodzeństwo jest zupełnie naturalnym uczuciem. Warto wiedzieć, jak pomóc dziecku odzyskać poczucie bezpieczeństwa w powiększonej rodzinie. Oto najczęstsze pytania rodziców planujących lub mających więcej niż jedno dziecko.

Kiedy powiedzieć o rodzeństwie?

Psychologowie zwykle zalecają, by o młodszym rodzeństwie, które niebawem przyjdzie na świat, nie mówić zbyt wcześnie. To znaczy – raczej nie tuż po zrobieniu testu ciążowego. Lepiej, żeby rodzice najpierw sami oswoili się z myślą o powiększeniu rodziny, zajęli się trochę swoimi emocjami. Jeśli pozytywnemu wynikowi testu towarzyszy wielka radość, to jest to radość rodziców. Starsze dziecko wcale nie musi jej podzielać. Jeśli zaś rodzice są pełni obaw, zaskoczeni albo zalęknieni (np. o to, jak dadzą sobie radę z utrzymaniem rodziny, z pracą, opieką nad dwójką dzieci itp.) to najpierw muszą zająć się odzyskaniem równowagi psychicznej. Pomogą rozmowy we dwoje, robienie planów, spisanie wszystkich obaw i przedyskutowanie ich, ale czasem trzeba też porozmawiać z kimś, kto na sytuację spojrzy obiektywnie (przyjacielem, psychologiem, lekarzem). Dla dziecka bardzo ważny jest dobry stan emocjonalny rodziców – ich spokój i pewność dają mu poczucie bezpieczeństwa. Jeśli dziecko ma być dobrze przygotowane na młodsze rodzeństwo, to musi się czuć bezpieczne, rozumiane i wspierane przez rodziców. Dlatego na pytanie, kiedy powiedzieć o rodzeństwie, odpowiedź brzmi – wtedy, gdy będziecie spokojni, gotowi i pewni, że wiecie, jak poradzić sobie z tym tematem.

Warto także wziąć pod uwagę to, że wczesna ciąża jest zawsze obarczona pewnym ryzykiem. Lepiej poczekać z informowaniem o niej do drugiego trymestru.

Oczywiście z informacją o ciąży nie można czekać zbyt długo. Zadbajcie o to, by dziecko dowiedziało się o młodszym rodzeństwie bezpośrednio od was, a nie z przypadkowo usłyszanej rozmowy albo od dalszej rodziny.

Jak powiedzieć jedynakowi o rodzeństwie?

Jedna sprawa to to, kiedy powiedzieć dziecku o rodzeństwie, a druga to: jak to zrobić. Szczególnie, jeśli dotąd dziecko miało rodziców na wyłączność. Jak powiedzieć jedynakowi o rodzeństwie? Warto wybrać moment, w którym dziecko jest spokojne, dobrze się czuje, miło spędza z wami czas. Dobór słów zależy od wieku dziecka. Im jest młodsze, tym prostszej potrzebuje informacji. Młodszemu przedszkolakowi można powiedzieć, jaka będzie pora roku, gdy urodzi się brat lub siostra. Starszy przedszkolak lub uczeń może mieć do was pytania o to, jak będzie wyglądało pojawienie się młodszego rodzeństwa. Dziecko w każdym wieku warto zapewnić, że choć narodziny malucha mogą sprawić trochę zamieszania, to nie zmienią jednego: nadal będziecie kochać swoje pierwsze dziecko tak samo, jak dawniej. A może jeszcze mocniej.

Unikajcie roztaczania wspaniałych wizji tego, jak miło będzie mieć brata lub siostrę. Na początku będzie przede wszystkim trudno. Noworodek dużo płacze, głównie śpi, nie umie się bawić i nic nie mówi. Niemowlę odbiera uwagę rodziców, może psuć zabawki starszaka, wyrywać mu włosy albo obśliniać szkolne przybory. Oczywiście, nie ma co straszyć dziecka. Starajcie się mówić o faktach – o tym, że malutkie dziecko często trzeba karmić i przewijać, że jest bardzo delikatne, że dopiero po wielu miesiącach zaczyna siadać i chodzić. Ale z czasem będzie coraz lepszym towarzyszem zabaw.

Warto dać dziecku czas na oswojenie się z nową wiadomością. Starajcie się, by większość spraw w jego życiu działa się jak dotąd. Czasem sprawdzajcie, czy jedynak chce o coś zapytać. Stwarzajcie okazje do tego, by mógł poobserwować, jak to wygląda, gdy w domu jest więcej dzieci w różnym wieku (możecie np. odwiedzić znajomych, którym urodziło się młodsze dziecko).

Jak dziecko reaguje na rodzeństwo?

Kilkulatek może bardzo różnie zareagować na młodsze rodzeństwo. Niektóre dzieci są rozczulone na widok maluszka, próbują nosić, przytulać – musicie bardzo taktownie i spokojnie pilnować bezpieczeństwa, nauczyć starszaka, co wolno mu robić, a czego nie. Inne kilkulatki są wyraźnie niezadowolone. To zupełnie naturalne. Zdarza się, że starsze dziecko pyta z nadzieją, kiedy rodzice oddadzą to młodsze z powrotem do szpitala. Czasem pojawia się złość. Bardzo częstym objawem jest przejściowe cofnięcie się w rozwoju. Starsze dziecko nagle chce, żeby je karmić, nosić, przebierać, chce robić siusiu w pieluchę lub na nocnik, choć dawno już z tego wyrosło. Do takich zachowań trzeba podejść ze spokojem, cierpliwością i zrozumieniem. Pozwalać na to, co nie jest szkodliwe. Niebawem ten etap minie i dziecko znów wróci do swojego poziomu rozwoju.

Psychologowie często mówią rodzicom tak: „Dla jedynaka narodziny młodszego rodzeństwa to trochę taka sytuacja, jakby nagle mąż przyprowadził do domu drugą żonę i tej dotychczasowej powiedział: zobacz, jaka ona jest wspaniała, bardzo ją kocham, chcę, żebyście się dobrze dogadywały”. Nic dziwnego, że pojawia się zazdrość i niechęć.

Jakie są objawy zazdrości o młodsze rodzeństwo?

Objawy zazdrości o młodsze rodzeństwo mogą być bardzo różne. Czasami dzieci mówią wprost, że nie lubią brata lub siostry, że wolały, kiedy malucha nie było w domu. Ale częściej jest tak, że dziecko po prostu zaczyna „sprawiać problemy” – to znaczy usilnie walczy o uwagę rodziców. Zachowuje się głośno, kiedy prosicie je o ciszę, robi bałagan, „psoci”, bawi się w sposób, który was denerwuje. Jeśli przeżywa silny stres, może zacząć moczyć łóżko, skarżyć się na bóle brzucha lub głowy, odmawiać pójścia do przedszkola, szkoły, zachowywać agresywnie wobec innych dzieci, mieć problemy z nauką. Objawy zazdrości o młodsze rodzeństwo czasami wydają się zupełnie niepowiązane z jego narodzinami. Czasem zdarza się, że rodzice przychodzą do psychologa po poradę w sprawie kilkulatka, który nagle stał się „niegrzeczny” albo niepokojąco wycofany. Psycholog próbuje dowiedzieć się od rodziców jak najwięcej o rodzinie i dziecku i dopiero po jakimś czasie pada informacja o młodszym rodzeństwie. I często to jest przyczyna zmiany w zachowaniu.

Trzeba pamiętać, że dzieci nigdy nie są „niegrzeczne” ot, tak – ze złośliwości, żeby uprzykrzyć rodzicom życie. Jeśli okazują trudne zachowania, to znaczy, że z jakiegoś powodu czują dyskomfort albo ich potrzeby nie są zaspokojone.

Jak przekonać dziecko do rodzeństwa?

Nikogo nie da się zmusić do miłości ani sympatii. By ciepłe uczucia się pojawiły, potrzeba czasu, cierpliwości, poczucia bezpieczeństwa i zaspokojenia potrzeb. Jak przekonać dziecko do rodzeństwa? Dbając o to, żeby starszak czuł nadal miłość, uwagę i akceptację rodziców. Warto dopilnować, żeby starsze dziecko:

• miewało okazję do spędzania czasu sam na sam zarówno z mamą jak i z tatą (bez obecności młodszego rodzeństwa);
• wiedziało i czuło, że jest dla rodziców nadal tak samo ważne, jak dawniej i to na co dzień, a nie tylko wtedy, gdy zachoruje, uderzy się, poskarży na ból brzucha itp.;
• czuło, że w rodzinie nadal pełni ważną rolę (porozmawiajcie o tym z dziadkami, ciociami i wujkami – niech zwrócą uwagę, by nie tylko zachwycać się młodszym, ale także doceniać starsze dziecko);
• było nadal traktowane jak dziecko, a nie jako „to starsze, mądrzejsze”. Owszem, jest starsze od noworodka, ale wciąż jest dzieckiem. Potrzebuje cierpliwości, regularnych posiłków, snu, zabawy, bliskości;
• mogło decydować o swoich ubraniach i zabawkach (nie może być tak, że bez pytania starszaka o zgodę zabieracie mu jego rzeczy dla młodszego rodzeństwa);
• miało warunki do spokojnego odpoczynku i nauki (zadbajcie o to, by maluch mu nie przeszkadzał).

Wiadomo, że będzie wiele okazji, w których starsze i młodsze dziecko będą jednocześnie domagać się uwagi. Wiadomo, że nieraz będziecie zbyt zmęczeni i rozdrażnieni, by wszystko idealnie ułożyć i spokojnie zadbać o komfort każdego z dzieci. Czasem puszczą wam nerwy – wtedy po prostu powiedzcie: „Przepraszam, nie powinienem się zdenerwować. Zacznijmy jeszcze raz. Opowiedz mi, co się wydarzyło w przedszkolu, a ja cię wysłucham”. Albo: „Przepraszam, teraz jestem strasznie zmęczona i głodna. Daj mi pół godziny i wtedy się z tobą pobawię”.

Jak najlepiej przygotować dziecko na młodsze rodzeństwo?

Warto wiedzieć, że w rodzicielstwie nie da się wszystkiego idealnie zaplanować, nie da się też więc doskonale przygotować na młodsze rodzeństwo. Chociażby dlatego, że każde dziecko jest inne i dopóki nie poznacie młodszego syna lub córki, nie wiecie, jaki człowiek zawita do waszego domu. Czy będzie pogodny i spokojny, czy żwawy i pobudliwy? Czy da wam pospać czy też wciąż będzie się domagać bliskości? Może będzie podobny do starszaka, a może zupełnie inny. Będziecie musieli na bieżąco dostosowywać się do sytuacji. Dlatego jedyną uniwersalną radą jest: bądźcie uważni. Zwracajcie uwagę na emocje, zachowania, na delikatne sygnały wysyłane przez dzieci. Jeśli jedno i drugie będzie czuło waszą miłość, jeśli nie będą się czuły porównywane, krytykowane ani odsuwane na drugi plan, to relacje między nimi mają szanse ułożyć się naprawdę dobrze.

Fot. Shutterstock