Jak rozwiązywać konflikty z dzieckiem?

Sytuacje konfliktowe są w rodzinie nieuniknione. Mogą nastąpić różnice zdań, stanowisk, potrzeb, zainteresowań, a także wartości.

Konflikty to:
•    sygnał zdrowia – oznaczają, że każdy z nas istnieje i jest zdolny do wyrażania samego siebie;
•    uznanie prawa do bycia innym;
•    bodziec do rozwoju – źródłem inspiracji jest właśnie napięcie – jest to pokarm dla wyobraźni i tworzenia tego, co jeszcze nie istnieje;
•    środek do budowania i formowania tożsamości – dzięki konfrontacji między własnymi pragnieniami i ambicjami a życzeniami i aspiracjami rodziców w dziecku rodzi się poczucie odrębności i niezależności;
•    element ułatwiający pokonywanie trudności życiowych – dziecko, które w domu nauczyło się dostrzegać i tolerować różnice, a równocześnie czerpać przyjemność z bycia razem, będzie łatwiej stawiać czoło rzeczywistości, nauczy się dyscypliny wewnętrznej i radzenia sobie z niepowodzeniami.

(J. Sakowska)

Trzy podstawowe sposoby rozstrzygania sporów

Z pozycji władzy:                    
Zwycięża silniejszy.      
Rezultaty: zerwanie relacji, frustracja

Z pozycji prawa:
Rozstrzygnięcie korzystne tylko dla jednej ze stron.               
Rezultaty: urazy, poczucie niesprawiedliwości, oddalenie się od siebie.

Z pozycji interesów:
Wyjście korzystne dla wszystkich.
Rezultaty: szacunek, zadowolenie, satysfakcja dla wszystkich, współpraca.
                                                                                           
Związek rodzice – dzieci jest stworzony po to, by trwać. Jest to relacja na całe życie. Aby funkcjonowała sprawnie, należy dać pierwszeństwo metodzie, w której ważne są interesy wspólne i szanowane interesy sprzeczne. Rezultat powinien pozwolić na zachowanie związku, a korzyści z niego płynące powinny być większe od kosztów konfliktu.

(J. Sakowska)

Rodzina jest systemem, więc w sytuacji konfliktu czy problemu są nim dotknięci wszyscy jej członkowie, nawet jeśli bezpośrednio uczestniczą w nim tylko dwie osoby.
Debata rodzinna to sposób rozwiązywania problemów i konfliktów oparty na wzajemnym szacunku i miłości. Daje szansę na rozpoznanie wzajemnych potrzeb i ich akceptację.
W poszukiwanie rozwiązania, a więc negocjacje, są zaangażowani wszyscy członkowie rodziny, dzięki czemu każdy może mieć wpływ na wynik. Łatwiej jest wtedy podporządkować się ustaleniom i ich przestrzegać.

Zasady debaty rodzinnej

• Wyznaczamy miejsce, w którym znajduje się lista spraw na debatę rodzinną (może to być np. zeszyt rodzinny, kartka na lodówce lub domowa tablica informacyjna).
• Każdy ma prawo wpisać na listę problem, który uważa za ważny, i podpisuje się pod nim.
• Spotkania odbywają się np. raz w tygodniu, w ustalonym wcześniej dniu i o stałej godzinie.
• Spotkamy się przy pustym stole – sprzyja to skupieniu się na rozwiązywanym problemie.
• Decyzje są podejmowane demokratycznie.
• Omawiane są plany poszczególnych członków rodziny na kolejne dni (warto także zaplanować wspólną rozrywkę rodzinną w nadchodzącym tygodniu).
• Spotkanie kończy się przyjemnością dla całej rodziny, np. wspólną grą, deserem, śpiewem, zabawą, spacerem.
• Przebieg debaty rodzinnej.
• Wybór osoby, która dba o porządek i przestrzeganie reguł.
• Komplementy i wyrazy uznania – poszczególni członkowie spotkania, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, wypowiadają się pozytywnie o każdej osobie (ważne, aby były to zdania prawdziwe, zawierały konkret i dotyczyły spraw w miarę aktualnych, np. Cenię w tobie…, Gratuluję…, Podziwiam…, Lubię w tobie…). Sekretarz wskazuje kolejną osobę, która będie słuchała pozytywów pod swoim adresem – chodzi o to, aby każdy był nadawcą i odbiorcą miłych, dobrych słów.
• Przedstawienie  listy spraw do omówienia według kolejności ich zapisania.

Rozwiązywanie problemu

• Nazwanie problemu przez osobę zainteresowaną – dokładne, ale krótkie opowiedzenie o swoich uczuciach oraz niezaspokojonych bądź naruszonych potrzebach. Należy używać komunikatu „Ja” oraz zachęcać pozostałych uczestników do włączenia się w próbę rozwiązania problemu.
• Zajęcie stanowiska wobec problemu przez pozostałe osoby – słuchanie siebie z szacunkiem, okazywanie empatii i zrozumienia, unikanie krytykowania, obwiniania, oskarżania, Nieprzerywanie sobie.
• Spisywanie pomysłów rozwiązania trudnych sytuacji.
• Krytyczna ocena propozycji rozwiązań.
• Wybór jednego rozwiązania, za zgodą wszystkich uczestników.
• Wprowadzenie ustaleń w życie wraz z określeniem, kto i co wykona, od kiedy zaczynamy, co jest potrzebne, aby to zrobić.
• Zakończenie debaty miłym akcentem, np. wspólną zabawą.
• Przechowywanie wszelkich ustaleń i zapisków do następnej debaty.

Jeśli przyjęte rozwiązanie problemu nie sprawdza się w praktyce, problem omawiany jest podczas następnej debaty. Zapisuje go na liście osoba, która ma zastrzeżenia.

Korzyści debaty rodzinnej dla dzieci

• Dostrzeganie własnych możliwości – Ja to potrafię.
• Dostrzeganie własnego znaczenia w relacji z bliskimi – Biorę w tym udział, mój problem jest istotny, a ja jestem potrzebny, by znaleźć rozwiązanie.
• Dostrzeganie własnej siły i wpływu na swoje życie – Mam wpływ na moje wybory.
• Rozumienie swoich uczuć i ich wpływu na zachowanie oraz wykorzystanie tej wiedzy w praktyce. Rozwijanie samodyscypliny i samokontroli.
• Współpraca  z innymi i nawiązywanie przyjaźni (negocjacje, słuchanie).
• Zdolność rozumienia innych (empatia, elastyczność, reagowanie na ograniczenia).
• Dokonywanie właściwego osądu, wykorzystywanie swojej mądrości i oceny sytuacji, pomysłowości i możliwości.

Korzyści debaty rodzinnej dla rodziców

• Przedstawienie problemu na spotkaniu rodzinnym – gdy opadną już emocje.
• Opracowywanie rozwiązania przez dzieci.
• Nieprzyjmowanie na siebie odpowiedzialności za wypracowanie rozwiązania i wprowadzenie go w życie.
• Satysfakcja i zadowolenie z siebie jako rodzica.
• Dostrzeżenie przymiotów własnego dziecka.
• Zaufanie do dziecka.

Korzyści debaty rodzinnej dla rodziny

• Miłość, wzajemny szacunek i bliskość.
• Budowanie więzi.
• Wzajemna pomoc.
• Umiejętność rozwiązywania problemów.
• Mniejsza liczba problemów, bo są rozwiązywane na bieżąco.
• Tworzenie rytuałów i tradycji rodzinnej.

(J. Nielsen)

W relacjach rodzice – dzieci nie podejmuje się negocjacji w każdym przypadku. Pewne sytuacje mogą być obiektem negocjacji, inne zaś nie. Należy jednak zawsze dać szansę znalezienia polubownego rozwiązania w przypadku konfliktu potrzeb. Inaczej rzecz się ma w przypadku konfliktu wartości. Zasady muszą być wyrażone jasno, a dziecko musi wiedzieć, że istnieją pewne granice.

(J. Sakowska)

Fot. Shutterstock