Czy dzieci powinny mieć obowiązki domowe? Zapewne wszyscy się zgodzimy, że tak. Ale jak i kiedy wprowadzać dzieciom obowiązki?
Domowe obowiązki dziecka to w wieku domach przedmiot sporów i napięć. Z dziećmi jest tak: najpierw chcą wszystko robić same („Ja siam!”), a my im na to nie pozwalamy. Po paru latach chcemy, by samodzielnie zajmowały się obowiązkami, a one zupełnie nie mają na to ochoty.
Właściwie można śmiało powiedzieć, że dzieci byłyby bardzo samodzielne już u progu podstawówki, gdyby wcześniej rodzice nie utrudniali im życia. Kiedy dwulatek chce sam się ubrać do wyjścia z domu, a my nie mamy akurat zarezerwowanej godziny na zakładanie butów – wyręczamy malucha. Pomagamy mu w ubieraniu się (choć tego nie lubi), kroimy mu kotlet na talerzu (bo jak przekazać ostry nóż w małe łapki?!). W wielu sytuacjach oczywiście musimy tak postępować, by zadbać o dziecka bezpieczeństwo. Ale czasem po prostu wolimy wyręczyć malca, bo wiemy, że tak będzie szybciej, sprawniej i bez bałaganu.
Dziecko rośnie, za kilka lat stanie się nastolatkiem, od którego będziemy wymagać porządku w pokoju, odpowiedzialności za siebie, opieki nad młodszym rodzeństwem, dbania o domowe zwierzę i innych domowych obowiązków. Młody człowiek nie stanie się samodzielny z dnia na dzień wtedy, gdy uznamy, że już czas. Trzeba dziecku pozwolić stopniowo uczyć się samodzielności. Uczyć się – to znaczy także popełniać błędy i czasem czegoś nie dopilnować.
Domowe obowiązki dziecka – od czego zacząć?
Zanim wprowadzisz dziecku domowe obowiązki, zastanów się, czy nie wyręczasz go w czynnościach związanych z samoobsługą, które już dawno mogłoby robić samo. Czy nakładasz mu jedzenie, nalewasz picie? Czy sznurujesz mu buty, myjesz i suszysz jego włosy – czy też pozostawiasz te zadania jemu? Czy syn albo córka są w pełni samodzielni, jeśli chodzi o toaletę?
Jeśli nie ze wszystkim dziecko radzi sobie samo, przeanalizuj, czemu tak jest. Czy to dlatego, że ktoś dorosły zawsze spieszy z pomocą? Jeśli tak – przestańcie to robić, stopniowo, spokojnie przekazując dziecku zarządzanie jego własnymi sprawami. Taką zmianę warto poprzedzić rozmową, w której spokojnie wyjaśnimy, czego od dziecka oczekujemy i dowiemy się, jakie ono ma na ten temat zdanie.
A może przyczyny są inne? Czasem wystarczy przełożyć ubrania dziecka na dolną półkę w szafie, by mogło samodzielnie do nich sięgać, a maluch nagle staje się samodzielny w komponowaniu garderoby.
Obowiązki domowe odpowiednie do wieku dziecka
Jeśli maluch potrafi już zajmować się sobą – zadbać o higienę, samodzielnie wziąć coś do jedzenia, pora przyjrzeć się domowym obowiązkom. Tu zmiany dobrze jest wprowadzać małymi krokami i jasno formułując oczekiwania. Na przykład możesz powiedzieć: „Dziś chcę, żebyś umył podłogę w kuchni. Powiem ci, jak to zrobić”, albo: „Potrzebuję twojej pomocy przy sortowaniu czystego prania. Zabierz z suszarki wszystkie swoje skarpetki, a jak to zrobisz, powiem ci, co dalej”. Nie wydawaj zbyt ogólnych poleceń, unikaj także podawania zbyt wielu informacji na raz.
Jeśli widzisz błędy w wykonanym zadaniu, nie krytykuj. Nie od razu Kraków zbudowano. Wycierania kurzu też trzeba się nauczyć. Pozwalaj dziecku na błędy, ty przecież też je czasem popełniasz.
Nie rób z wykonywania obowiązków domowych kary ani czegoś bardzo uciążliwego. Staraj się raczej przedstawiać sprawę tak: „Dziś trzeba wymienić ręczniki na czyste, a ja wiem, że ty sobie z tym dobrze poradzisz”.
Jakie mogą być obowiązki domowe dziecka?
Porozmawiaj z dzieckiem o tym, ile rzeczy jest w domu do zrobienia i o tym, że wszyscy domownicy powinni dbać o wspólną przestrzeń. Posłuchaj, co dziecko o tym myśli. Zastanówcie się, w czym może pomagać rodzicom. Może chce wybrać dla siebie konkretne obowiązki domowe? W internecie można spotkać wiele list, na których wyszczególniono obowiązki domowe dziecka zależnie od jego wieku, ale to Wy najlepiej wiecie, z czym dziecko już sobie może poradzić, a co będzie jeszcze dla niego za trudne. Dzieci rozwijają się w różnym tempie, mają różne umiejętności i upodobania. Dla jednego atrakcyjne będzie wyjmowanie naczyń ze zmywarki, drugie z przyjemnością wyczyści kabinę prysznicową, jeszcze inne, w tym samym wieku, dopiero nauczy się myć umywalkę.
Domowe obowiązki dziecka i motywacja wewnętrzna
Czy dziecko musi pomagać w domu? Teoretycznie nie musi, ale dobrze by było, żeby to stawało się dla niego odruchem. Żeby samo chciało dbać o domowników i wspólną przestrzeń. Dlatego nie nagradzaj za wykonaną pracę. To nie o to chodzi, by dziecko zmieniło pościel za przywilej pogrania na konsoli albo wyprowadzało psa za pieniądze. Ustalając stawki za wykonanie pracy dla dobra rodziny, wprowadzasz zamęt w głowie dziecka. Uczysz interesowności. Osłabiasz motywację wewnętrzną i odbierasz satysfakcję z wykonanej pracy.
Japoński przykład, czyli po co dzieciom obowiązki
Niektórzy rodzice uważają, że domowe obowiązki dziecka mogą poczekać – dziecko jeszcze zdąży się w życiu napracować, a na razie niech cieszy się dzieciństwem. Warto poznać podejście Japończyków do tej kwestii. Japońskie dzieci w szkołach są zobowiązane do dbania o porządek, pracy na stołówce szkolnej, dyżurów przy sprzątaniu budynku. Od dzieciństwa uczone są tego, że prace porządkowe, kuchenne itp. ktoś musi wykonać i tym kimś mogą być także dzieci.
Efekt? Japońskie miasta są uporządkowane, nikt nie łamie zasad życiu publicznego. To przekłada się także na dyscyplinę w mikroskali: pilnowanie diety, regularne ćwiczenia, zdrowy styl życia. Może warto podobne poczucie obowiązku zaszczepić także naszym dzieciom?