Problemy z koncentracją u dziecka utrudniają naukę, dlatego wielu rodziców szuka pomysłów na to, jak pomóc dziecku się skupić. Zwykle pamięta się o tym w czasie roku szkolnego, gdy problemy z koncentracją przeszkadzają w czasie lekcji, są powodem uwag od nauczycieli, a w efekcie źle wpływają zarówno na oceny szkolne, jak i na poczucie własnej wartości u ucznia. Zdolność koncentracji uwagi na zadaniach szkolnych jest jednak podobna do umiejętności skupienia się na innych czynnościach, które dziecko może wykonywać w czasie wolnym.

W koncentracji uwagi ważne jest to, jak radzimy sobie z różnymi bodźcami, które do nas docierają. Teraz, kiedy czytasz te słowa, być może słyszysz hałas dobiegający zza okna, szczekanie psa, szum wiatru, sygnał karetki. Czujesz zapachy (obiadu, perfum, środka piorącego, skoszonej trawy…). Do oczu docierają różne obrazy, światło ekranu, może gdzieś migają diody. Mózg nieustannie rejestruje informacje o położeniu twojego ciała. Być może towarzyszy ci uczucie bólu, chłodu lub ciepła i wiele innych doznań. Sens tekstu dociera do ciebie jednak dzięki temu, że umiesz zignorować te bodźce, które nie są teraz ważne. (Są osoby, którym przychodzi to z trudem - tak właśnie jest, gdy ktoś ma ADHD i musi włożyć wiele wysiłku, by świadomie wybierać z chaosu bodźców).

Umiejętność koncentracji uwagi u dzieci można – a nawet należy – ćwiczyć. Ludzki mózg jest niezwykle plastyczny, to znaczy, że jeśli jakąś czynność wielokrotnie powtarzamy, to w układzie nerwowym utrwala się ślad pamięciowy, dzięki któremu można potem odtwarzać wyuczone działanie. Mówiąc prościej: ćwiczenie czyni mistrza, regularny trening to podstawa uczenia się. Jeśli rodzicom zależy na tym, by dziecko umiało skupiać się na lekcjach, to powinni pomagać mu w osiąganiu tej umiejętności także poza szkołą. Zatem jak ćwiczyć koncentrację u dziecka tak, by chciało się do tej nauki zabrać z ochotą i zaangażowaniem? Co pomoże dziecku się skupić?

1. Wyszukanki

Warto podsuwać dziecku różne atrakcyjne dla niego aktywności, w czasie których trzeba wyszukać szczegóły ilustracji, wskazać drogę w labiryncie, znaleźć różnice. Takie aktywności powinny być dostosowane do wieku i możliwości dziecka – najlepiej ani zbyt łatwe, ani za trudne. Odrobina wysiłku pomaga rozwijać umiejętności.

2. Łamigłówki

Rozmaite zadania takie jak rozwiązywanie krzyżówek i rebusów, zabawy słowne, zagadki logiczne – to doskonały trening koncentracji uwagi w przyjemnej atmosferze. Rozwiązywanie łamigłówek na papierze, a nie na ekranie telefonu czy komputera, może dodatkowo pomóc w ćwiczeniu koncentracji. Cyfrowe wersje takich aktywności podsuwają silniejsze bodźce – ekran się świeci, błyska kolorami, do tego są dźwięki, muzyka itp. To ściąga uwagę, ale podczas treningu nie chodzi o to, by ułatwiać sobie zadanie. Jeśli ćwiczymy podnoszenie ciężarków, to zależy nam na stopniowym zwiększaniu obciążenia. Tak samo jest ćwiczeniami dla mózgu.

3. Układanki

Układanie puzzli, budowanie z klocków i inne wciągające precyzyjne układanki pomagają się skupić, a przy okazji wspierają pamięć wzrokową.

4. Gry planszowe

Trzeba zwracać uwagę na to, co dzieje się na planszy, budować strategię, pilnować przeciwnika. Zaangażowanie w czasie rozgrywek sięga zenitu!

5. Zabawy w podróży

Wakacyjne wyjazdy mogą być świetną okazją do ćwiczenia spostrzegawczości i uwagi – pod warunkiem, że dziecko nie będzie przez całą podróż oglądać czegoś na ekranie. Podrzucajcie sobie nawzajem pomysły na gry podróżne, np. wyszukiwanie w otoczeniu tego, co niebieskie albo przedmiotów na konkretną literę, wypatrywanie bocianich gniazd, liczenie wiejskich psów albo pasących się krów. Możecie skupiać uwagę na kształtach chmur, znakach drogowych, czerwonych autach, tablicach rejestracyjnych albo prowadzić ranking najdziwniejszych nazw miejscowości. Chodzi o wszystkie sytuacje, w których uwaga podąża za poleceniem.

6. Prace ręczne

Rysowanie, malowanie, lepienie z plasteliny, nawlekanie koralików, kolorowanie, budowanie modeli – to wszystko wymaga cierpliwości, uważności, precyzji. Podobnie jak różne prace kuchenne – np. robienie prostej sałatki, ozdabianie kanapek, lepienie pierogów. Warto wciągać dziecko do różnych prac domowych, podczas których chętnie skupia się na wykonywanej czynności. Odczuwanie przyjemności i satysfakcji wzmacnia motywację do dalszego trenowania.

7. Bliskość w relacji

Rodzice zwykle marzą o tym, by dziecko umiało samo skupić się na wykonywanej czynności. Ale ich obecność może bardzo pomóc w ćwiczeniu koncentracji – szczególnie w przypadku młodszych dzieci i tych z deficytami uwagi. Wystarczy być obok, czasem wyrazić uznanie („O, widziałam jak cierpliwie wiązałeś tę kokardkę!”, „To musiało być trudne, ale się nie poddałaś – podoba mi się taka wytrwałość”), czasami delikatnie pomóc w przywróceniu uwagi („Sąsiedzi słuchają w radio tej śmiesznej piosenki, prawda? A my sobie możemy dalej rozwiązywać Ćwiczenia z myślenia w Świerszczyku”).

8. Rozbudzanie ciekawości

Łatwiej jest skupić uwagę, gdy coś naprawdę nas interesuje. Dlatego warto podsycać w dziecku pasje, rozbudzać jego zainteresowania. Nawet jeśli ulubione zajęcia dziecka wydają nam się trochę dziwne czy niezrozumiałe, okazujmy swój szacunek i poparcie dla rozwoju zainteresowań. Warto dopytywać, kibicować, nawiązywać w rozmowach do wiedzy dziecka.

9. Kontakt z naturą

Przebywanie w otoczeniu drzew, gór, pól, łąk, akwenów działa kojąco na przebodźcowany mózg. Jeśli zauważamy problemy z koncentracją u dziecka, to częste spacery po lesie traktujmy jak naturalne lekarstwo na ten stan. To ważne, by dziecko miało często okazję do patrzenia na różne odległości, dotykania różnych faktur, słuchania naturalnych dźwięków, trenowania równowagi ciała. W takich warunkach warto proponować mu różne zajęcia wymagające skupienia uwagi, np. obserwowanie ptaków, mrówek w mrowisku czy ryb w strumieniu, szukanie tropów, nasłuchiwanie i rozpoznawanie ptasiego śpiewu, wypatrywanie jaszczurek i żab, szukanie konarów i dziupli o dziwnych kształtach.

Fot. Shutterstock